Voor volwassenen en ouderen

(Neurologische) Slikstoornissen
Slikstoornissen kunnen ontstaan door veranderingen in de structuren van de mond, de keel en het strottenhoofd.
Na hersenletsel (bijvoorbeeld door een beroerte, ongeval, tumor) of een aandoening van het zenuwstelsel (bijvoorbeeld MS, Parkinson, A.L.S.) kan de aansturing van spieren problemen geven. Slikproblemen kunnen ook ontstaan na een operatie in het hoofd- en halsgebied.
Slikstoornissen hebben zowel lichamelijke als sociale gevolgen. Lichamelijke gevolgen zijn bijvoorbeeld verslikken, moeite met kauwen, het blijven hangen van voedsel of ongewenst gewichtsverlies.

Hoe kunnen wij u helpen?
Bij slikproblemen kan de behandelend arts verwijzen naar een logopedist.
Wij onderzoeken waar en wanneer tijdens het slikken het probleem optreedt. De behandeling kan zich richten op het trainen van de spierfuncties in de mond zodat het kauwen en slikken beter gaat. Daarnaast adviseren over bijvoorbeeld de houding tijdens de maaltijd en hoe kunnen wij u daar ook in begeleiden.
Wij werken samen met andere disciplines zoals de dietiste of de ergotherapeut .

Meer informatie over slikstoornissen kunt u vinden op:  www.dysphagiaonline.nl

Eet- en drinkproblemen bij dementie
Wat zijn eet- en drinkproblemen bij dementie?
Bij personen met dementie kunnen in alle stadia van de dementie problemen ontstaan rondom het eten en drinken. Deze problemen kunnen verschillende oorzaken hebben:

• Niet willen eten en drinken: door bijvoorbeeld verminderde eetlust of omdat de persoon met dementie niet geholpen wil worden met eten/drinken.
• Het niet begrijpen hoe of waarom te eten en drinken: doordat de persoon met dementie het eten niet herkent, de zorgverlener als een vreemde ziet en aanwijzingen niet begrijpt.
• Niet kunnen eten en drinken: door bijvoorbeeld een kauw- of slikstoornis, een droge mond, gebitsproblemen.

Bij slikstoornissen horen klachten als verslikken, moeite hebben met kauwen, het blijven hangen van voedsel. Slikstoornissen kunnen lichamelijke gevolgen hebben zoals ongewenst gewichtsverlies of een longontsteking.

Hoe kunnen wij u of de client helpen?
Wij observeren het slikken tijdens de maaltijd en kijken hoe de persoon met dementie daarbij geholpen wordt door zijn omgeving. Signalen die erop wijzen dat het eten en/of drinken een probleem is, zijn onder andere het dichthouden van de mond, het niet doorslikken van eten, veel hoesten tijdens het eten, langzaam eten, het verliezen van vocht of voeding uit de mond of weglopen van tafel.
Samen met het verzorgend personeel en andere leden van het multidisciplinaire team bespreken we de interventie en geven we passende adviezen om de eet- en drinkproblemen te verminderen. De adviezen hebben betrekking op bijvoorbeeld de houding tijdens de maaltijd, de consistentie van het vocht en voedsel en de wijze van aanbieden van het eten en drinken.

Afasie
Afasie is een taalstoornis die ontstaat door een hersenletsel in de linker hersenhelft. Dit wordt meestal veroorzaakt door een beroerte (CVA), maar kan ook ontstaan door een hersentumor, een ongeval of een andere aandoening in de hersenen.
Er kunnen problemen zijn met het spreken, het lezen en het schrijven. Dit geeft problemen in de communicatie.
Sommige mensen met afasie kunnen wel goed taal begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met de zinsopbouw. Het komt regelmatig voor dat een afasiepatiënt een ander woord zegt dan hij bedoelt.
Ook komt het voor dat afasiepatiënten juist wél veel spreken, maar wat zij zeggen is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen. Zij hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal.

Lezen en schrijven
Naast het spreken en begrijpen kunnen er problemen zijn met het lezen en schrijven. Het lezen van een boek of het volgen van een ondertiteling op de televisie is vaak moeilijk en soms onmogelijk. Schrijfproblemen maken het bijvoorbeeld moeilijk om boodschappen te noteren bij het telefoneren.
Het herstel van de taal- en spraakproblemen vindt voornamelijk plaats in de eerste drie tot zes maanden na de beroerte. In deze periode is veel logopedische therapie belangrijk.

Hoe kunnen wij u helpen?
Wij zullen eerst een onderzoek afnemen naar het begrijpen en uiten van de gesproken en geschreven taal. Daarnaast bespreken wij met u hoe de communicatie met uw omgeving (partner, familie) verloopt. Naast het geven van adviezen voor de communicatie zullen wij gerichte oefeningen doen om de taal te verbeteren. Ook kunt u oefeningen mee naar huis krijgen gericht op uw specifieke taalniveau.

Meer informatie vindt u op: www.hersenletsel.nl

Taal- en spraakstoornissen bij dementie
Dementie wordt veroorzaakt door een stoornis in de hersenen. Een veelvoorkomende oorzaak is de ziekte van Alzheimer. Taal en/of spraakstoornissen kunnen bij alle vormen van dementie voorkomen. Bij een taalstoornis kan iemand zijn gedachten en/of ideeën niet meer omzetten in woorden, zinnen en een verhaal; er kunnen problemen zijn met het begrijpen van gesproken en geschreven taal.
Een spraakstoornis betreft alleen de spraak: woorden en zinnen worden niet goed of niet duidelijk uitgesproken. De taal en/of spraakstoornissen kunnen verschillen per persoon. Dit heeft te maken met de manier waarop de hersenen veranderen door de dementie. Met het erger worden van de ziekte krijgt de persoon met dementie steeds meer moeite om duidelijk te maken wat hij bedoelt en om anderen te begrijpen. Vaak blijven personen met een ernstige vorm van dementie wel gevoelig voor zinsmelodie, toonhoogte en lichaamstaal.

Hoe kunnen wij u helpen?
Wij nemen een taal-, spraak- en/of communicatieonderzoek af. Daarnaast observeren wij hoe de persoon met dementie communiceert met de mensen in zijn omgeving. In de behandeling zal alles er op gericht zijn om de communicatie tussen de cliënt en zijn omgeving zo goed mogelijk te laten verlopen.
Indien nodig zoeken wij ook naar ondersteunende communicatiemiddelen, of maken wij een communicatieboek op maat. Zo kunnen de client en de omgeving toch met elkaar in contact blijven.

Stemklachten
Als men in het dagelijks leven de stem intensief moet gebruiken bij spreken en zingen, kan dit keelpijn en stemklachten tot gevolg hebben.
Intensief stemgebruik vermoeit de keel en het fijne weefsel van de stembanden. Die vermoeidheid kan zich over het hele lichaam uitbreiden, zodat men zich aan het einde van de dag soms doodop voelt. Er kan een gevoel bestaan van een slijmpropje of kriebel in de keel dat niet weggeslikt kan worden. De keel kan branderig, pijnlijk of dichtgesnoerd aanvoelen en is geïrriteerd. Deze klachten kunnen ook voorkomen bij veelvuldig keelschrapen en kuchen.
Keelklachten en stemklachten bij intensief stemgebruik kunnen wijzen op een verkeerd gebruik van de stem.
De KNO-arts zal een eventuele organische oorzaak, zoals een poliepje of stembandknobbeltjes, uitsluiten.

Hoe kunnen wij u helpen?
Wij verrichten (stem)onderzoek, stellen de logopedische diagnose en maken een behandelplan.
Afhankelijk van de klachten zullen wij tijdens de behandeling werken aan een goede lichaamshouding, de ademhaling (adembeweging en ademritme) en aan een ontspannen manier van stemgeven. We beschikken hiervoor over verschillende technieken.

Manuele Larynxfacilitatie
Met de larynx manipulatie/facilitatie techniek wordt een trage rekking of stretching van de spieren bedoeld, waardoor de spieren van de hals, nek, kaak en mondbodem, ontspannen worden. Manuele facilitatie is er op gericht de spieren in en rondom de larynx ontspannen en mobieler te maken.

Behandeling

Indicaties voor facilitatie

• Verhoogde spierspanning in nek, schouder, hals gebied
• Bij gespannen slikbeweging (meestal gepaard met en click tijdens het slikken)
• Een stem die snel vermoeid raakt
• Als er geen duidelijke aanwijzingen voor de herkomst van de heesheid bestaat

Effecten van de facilitatie

• Ontspanning van hals, strottenhoofd, mondbodem
• Verbetering van stemkwaliteit
• Makkelijker slikken
• Vermindering van globus-gevoel
• Vermindering van klachten of pijnsensatie van de keel
• Verbetering van de flexibiliteit van het strottenhoofd

Meer informatie over stemklachten: www.ieder1stem.nl

Dysartrie
Dysartrie is een spraakstoornis die wordt veroorzaakt door een beschadiging van het zenuwstelsel. Hierdoor werken de spieren die nodig zijn voor het ademen, de stemgeving en de uitspraak onvoldoende. Oorzaken van dysartrie zijn bijvoorbeeld een beroerte (CVA), een hersentumor, een ongeval, een spierziekte zoals ALS (Amyotrofische Lateraal Sclerose) of een neurologische aandoening (ziekte van Parkinson). Deze aandoeningen komen voornamelijk voor bij volwassenen en ouderen, maar ook bij kinderen en jongeren kan een dysartrie ontstaat.

Kenmerken:

• Moeilijk verstaanbaar voor anderen
• Zachte of hese stem
• Eentonige klank of nasaal (door de neus) spreken

Bijkomende problemen kunnen zijn: speekselverlies of slikproblemen.

Hoe kunnen wij u helpen?
Wij onderzoeken het gevoel en het functioneren van de spieren in het gezicht. Ook beoordelen wij uw stemgeluid en de verstaanbaarheid.
De behandeling is gericht op het verbeteren van de verstaanbaarheid. U leert optimaal gebruik te maken van uw mogelijkheden. Vanuit een juiste, symmetrische lichaamshouding worden mondmotoriek (belangrijk bij het eten, drinken en het spreken), de uitspraak, de ademhaling en de stemgeving behandeld. Daarnaast geven wij u en uw omgeving adviezen hoe u het geleerde in de praktijk kunt leren toepassen.

Heeft u of uw partner spraakproblemen door de ziekte van Parkinson? Lees hier meer over Logopedie en de ziekte van Parkinson.

Slechthorendheid heeft zeer ingrijpende gevolgen voor de onderlinge communicatie en in het zelfstandig functioneren. Hoortoestellen ondersteunen het horen maar veel mensen blijven problemen ervaren met spraakverstaan in groepen.

Hoe kunnen wij u helpen?
U kunt individueel een cursus spraakafzien bij ons volgen. U leert hier hoe spraakklanken gevormd worden en hoe u deze kunt aflezen van de mond. U leert klanken, woorden en zinnen aflezen. De cursus spraakafzien wordt in de regel vergoed door uw zorgverzekeraar en beslaat 10 tot 15 lessen.
Onze praktijk is aangesloten bij de GGMD, stichting voor doven en slechthorenden.

In deze folder leest u meer over spraakafzien.

Meer informatie over doofheid op latere leeftijd: www.stichtingplotsdoven.nl en www.dovenschap.nl